LAS  FORMAS  NOMINALES

DEL  VERBO

 

        Las formas nominales del verbo disfrutan de una posición intermedia entre el nombre y el verbo. Por su naturaleza verbal pueden llevar los mismos complementos que el verbo del que derivan, por ej.:

 

    Romam ire (Romam eo),   exercitum ducens (exercitum duco)  

 

De su naturaleza nominal depende su función. Tal función es la misma que desempeña o bien el sustantivo o bien el adjetivo:

 

INFINITIVO

(amare, amari, amavisse, amatum/am esse, amaturum/am esse, amatum iri)

=    SUSTANTIVO

SUPINO

(amatum, amatu)

=    SUSTANTIVO

GERUNDIO

(amandum, amandi, amando)

=    SUSTANTIVO

GERUNDIVO (part. futuro pas.)

(amandus -a -um)

=     ADJETIVO

PARTICIPIO

(amans-tis, amatus-a-um, amaturus-a-um)

=     ADJETIVO

 

 

 

A continuación encontrarás, junto a algunas explicaciones y ejemplos, una serie de frases sencillas con las que practicar los diversos usos de las formas nominales del verbo y su translación al castellano.

 

¡ No mires la solución!

 

 Antes intenta comprenderlas por ti mismo. Después puedes comprobar si tu interpretación es correcta picando con el ratón en el número de cada una de ellas.

 

 

 

 

 

 

INFINITIVO:

    1)   Infinitivo suelto:

        Sus funciones son las mismas que desempeña esencialmente un sustantivo, es decir Sujeto y Objeto Directo.

Como sujeto:

"es necesario obedecer a los auspicios"

Tiene género neutro y número singular, de ahí la forma de necesse, que concierta con él.

 

        Como objeto directo: en esta función acompaña siempre a verbos con un significado incompleto, por lo que necesitan ser completados (posse, debere, velle, nolle, etc.).

"no podemos cambiar el pasado"

 

2) Infinitivo histórico

        Se llama así al infinitivo que ocupa el lugar de un verbo en forma personal en oraciones principales.  Nada cambia en las oraciones con infinitivo histórico respecto a las oraciones con un verbo en forma personal. Su sujeto se expresa, pues, también en nominativo.

 

3) Oraciones de infinitivo

 

 

Ejemplos:

1.- Ad exercitum proficisci cupit.

2.- Constituit bellum facere et extrema omnia experiri.

3.- Hunc ex primo ordine pauci Caesaris consecuti milites consistere coegerunt.

4.- Caesar primis diebus castra magnis operibus munire instituit.

5.- Confidere decet, timere non decet.

6.- Clodius tribunus plebis fieri cupit.

7.- Rebus suis contentum esse vera est felicitas.

8.- Ab his primo Marsi dissentire incipiunt.

9.-  Legatos Caesari ad Pompeium sine periculo mittere licebat.

10.- Libo neque legatos Caesaris recipere neque periculum praestare eorum.

11.- Constituunt communi consilio bellum ad Ilerdam propter ipsius loci opportunitate gerere.

12.- Erat iniqua condicio postulare ut Caesar Arimino excederet.

13.- Reliquis diebus oppidum uallo castellisque circumuenire instituit.

14.- Consilium fugae capere constituit.

 

 

 

SUPINO

    El supino es un sustantivo verbal que se declina por la 4ª declinación y tiene dos formas: en -um (acusativo) y en -u (dativo). Ambas se utilizan con poca frecuencia, pues sólo aparecen en contextos muy concretos. Equivale a nuestro infinitivo y se traduce por medio de él.

            1) Supino en -um

            Acompaña únicamente a verbos que indican movimiento y señala la finalidad de ese movimiento. Como es verbo, puede llevar a veces un objeto directo.

venatum eo  = voy a cazar

 

            2) Supino en -u

            Funciona como complemento de algunos adjetivos y de los sustantivos fas/ nefas ("es/no es lícito").

facile intellectu  = fácil de entender

 

 

Ejemplos:

1.- Optimum factu credit exercitum augere.

2.- Legatos mittunt subsidium rogatum.

3.- Difficile dictu videtur.

4.- Aquatum ire iubet.

5.- Nihil dignum memoratu actum est.

6.- Totius fere Galliae legati ad Caesarem gratulatum convenerunt.

7.- Praedatum in agrum Romanum cohortes expeditas mittunt.

 

GERUNDIO

        Es un sustantivo verbal como el infinitivo. De hecho es como un infinitivo declinado (en acusativo: -um, genitivo: -i, y dativo-ablativo: -o). Como verbo puede llevar complementos. Como en castellano no existe esta forma, se puede traducir por un infinitivo o por un sustantivo verbal.

"Era la oportunidad de hacer bien las cosas"

 

Ejemplos:

1.- Ea exspectatio desiderium decemuiros iterum creandi fecit.

2.- Patres intermiserant iam diu morem consulendi senatum.

3.- Plerisque uero libere decernendi potestas eripitur.

4.- Pari condicione ex muro ac turribus bellandi data se uirtute nostris adaequare non possunt.

5.- Nolo eam rem commemorando renovare.

6.- Dumnorix insuetus navigandi mare timebat.

7.- Multi patrimonia effuderunt inconsulte largiendo.

8.- Vix me teneo ab accusando.

9.- Non omnibus delendi urbem libido erat.

10.- Sed res ipsa cogit relinquere urbem nec hic aedificando inopem plebem vexare.

 

 

GERUNDIVO

        Es el participio de futuro pasivo y, como cualquier otro participio, es un adjetivo verbal. Realiza, por tanto, las funciones de un adjetivo: complemento de un sustantivo, con el que debe concertar en caso, género y número.

Traducción: Su traducción al castellano plantea problemas, porque nuestra lengua carece de una forma semejante. Podríamos intentar acercarnos a la estructura latina traduciendo el gerundivo mediante una oración de relativo cuyo verbo reproduzca el valor pasivo y de obligación del gerundivo: "que ha de ser...". La traducción del ejemplo anterior sería: 

"lo envía por delante para los pastores que han de ser sublevados". 

Pero el resultado es una estructura forzada que ningún hablante español utilizaría. Por ello hay que buscar una traducción mejor. 

        La encontramos en su equivalencia con el gerundio. En efecto, toda expresión con gerundivo puede transformarse en una construida con gerundio, que tiene exactamente el mismo significado, de la siguiente manera:

En el caso del ejemplo anterior la transformación del sintagma preposicional donde se encuentra el gerundivo a un sintagma con gerundio sería así:

Ambas estructuras tienen exactamente el mismo significado y, por lo tanto, la misma traducción es válida para las dos:

"para/a sublevar a los pastores"

Se traduce, pues, como el gerundio mediante un infinitivo.

 

Ejemplos:

1.- Catilina erat paratus ad dissimulanda omnia.

2.- Comitiorum illi habendorum munus consensu iniungunt.

3.- Legibus condendis opera dabatur.

4.- Ipse cum equitatu antecedit ad castra exploranda Cornelia.

5.- Probat rem senatus de mittendis legatis.

6.- Lentulus aeris alieni magnitudine et spe exercitus ac provinciarum et regum appellandorum largitionibus movetur.

7.- Nec docendi Caesaris propinquis eius spatium datur.

8.- Iniuriam in eripiendis legionibus praedicat, crudelitatem et insolentiam in circumscribendis tribunis plebis.

9.- Ad ea perficienda opera Trebonius magnam iumentorum atque hominum multitudinem ex omni provincia vocat.

10.- Comitia decemuiris creandis in trinum nundinum indicta sunt.

11.- Nec tribunis plebis sui periculi deprecandi neque etiam extremi iuris intercessione retinendi facultas tribuitur.

 

PARTICIPIO

    El participio es un adjetivo verbal y, por tanto, sus funciones son las mismas de cualquier adjetivo. Por ello, puede encontrarse incluso sustantivado (sapiens = el sabio; Caesar, morituri te salutant = César, los que van a morir te saludan) o como simple adjetivo. Pero al mismo tiempo sigue siendo verbo, así que puede llevar los complementos del verbo y tiene tiempo (presente, pasado o futuro) y voz (activa o pasiva).

    El tiempo que expresa el participio no es absoluto, sino relativo, respecto al tiempo que indica el verbo principal:

part. pres.    simultaneidad con la acción principal

video exeuntem mulierem = veo a una mujer saliendo (la acción de ver y de salir ocurren en presente)

vidi exeuntem mulierem = vi a una mujer saliendo (la acción de ver y de salir ocurren en pasado)

videbo exeuntem mulierem = veré a una mujer saliendo (la acción de ver y de salir ocurren en futuro)

part. perfecto    =  anterioridad respecto a la acción principal

video captam urbem  = veo la ciudad capturada (o que fue capturada; pasado, pues es anterior al presente de ver)

vidi captam urbem  = vi la ciudad capturada (o que había sido capturada; pluscuamperfecto, pues es anterior a la acción pasada de ver)

videbo captam urbem = veré la ciudad capturada (que fue o es capturada; anterior al futuro de ver)

part. futuro    =  posterioridad respecto a la acción principal

video exituram mulierem  = veo a la mujer que va a salir

vidi exituram mulierem  = vi a la mujer que iba a salir

 

Traducción: En castellano no existe el participio de presente ni el de futuro, así que hay que buscar una forma adecuada para traducir esos participios. Dada su función adjetival todos los participios pueden traducirse por una oración de relativo:

capiens  =  "que captura" (a veces también por un gerundio: "capturando");

  capturus = "que va a capturar";

captus  = "capturado", "que fue capturado"

 

    

 

    Existe una construcción particular del participio, concertando con un sustantivo en ablativo, que se llama ablativo absoluto.

 

 

Ejemplos:

1.- Tum M. Tullius consul, sive praesentiam eius timens sive ira commotus, orationem habuit luculentam.

2.- Relictus in itinere cum paucis incidit in Vibullium Rufum missum a Pompeio in agrum Picenum.

3.- Legati ea ab Tusculo, praesidium orantes, nuntiant.

4.- Graecis Macedoniam accolentibus metus minuitur.

5.- His orationibus incitata plebs denis milibus aeris gravis reos condemnat. (5,12,1)

6.- Viderant eos milites Romani vagantes per agros et praedam prae se agentes.

7.- Sed dique et homines prohibuere redemptos uiuere Romanos.

8.- Ibi multa ipse secum volvens nocte intempesta cum paucis in castra profectus est.

9.- Saepe maiores vestrum, miseriti plebis Romanae, decretis suis inopiae eius opitulati sunt.

10.- Homines adulescentes summam potestatem nacti coepere senatum criminando plebem exagitare.

 

 

 

 

 

  

Índice de contenidos